39 oorzaken van winderigheid: een uitgebreide gids

Winderigheid is een veelvoorkomende maar vage klacht. Op Thuisarts.nl vind je webpagina’s over buikpijn en prikkelbaredarmsyndroom, maar er is weinig aandacht voor waarom je last kan hebben van winderigheid. 

In deze blog zetten we de oorzaken van flatulentie voor je op een rijtje zodat je kan achterhalen wat jouw winderigheid veroorzaakt. 

(PS: benieuwd hoe je in 4 stappen je darmklachten op een effectieve manier kunt aanpakken? Bekijk dan hier onze gratis masterclass.)

Hoe ontstaat gasvorming in de darmen? 

Gasvorming in de darmen ontstaat voornamelijk door twee processen: inslikken van lucht of de overproductie van lucht in de darmen.

Tijdens het eten, drinken of praten slikken we vaak kleine hoeveelheden lucht in. Dit ingeslikte gas kan zich ophopen in het spijsverteringskanaal en uiteindelijk worden afgevoerd als winderigheid.

Daarnaast produceren bacteriën in onze dikke darm gassen wanneer ze bijvoorbeeld te maken krijgen met een overmaat aan fermenteerbare voedseldeeltjes of een verandering in ons microbioom (1). Hoe dit dan weer komt, gaan we in deze blog bespreken.

De symptomen die gepaard gaan met winderigheid variëren van persoon tot persoon, maar kunnen onder andere bestaan uit een opgeblazen buik en buikpijn. Soms kan de winderigheid een sterke geur hebben (oftewel: stinkende winden), afhankelijk van de samenstelling van de gassen en de voedingsmiddelen die zijn geconsumeerd.

Winderigheid bij specifieke groepen (man, vrouw, ouderen)

Laten we kijken wat de verschillen zijn tussen winderigheid bij mannen, vrouw en ouderen.

Last van winderigheid als vrouw

Bij vrouwen kunnen hormonale veranderingen, zoals die tijdens de ovulatie, menstruatie en de overgang, bijdragen aan een verhoogde gevoeligheid voor winderigheid. Deze veranderingen kunnen de spijsvertering vertragen, wat leidt tot een verhoogde fermentatie van voedingsmiddelen in de darmen en dus meer gasvorming en last van winderigheid. Ook komt prikkelbaredarmsyndroom twee keer zo vaak voor bij vrouwen dan bij mannen (2).

Winderigheid man

Mannen kunnen last hebben van winderigheid en pijn in de (onder)buik door een reeks factoren zoals dieet, levensstijl en onderliggende gezondheidsproblemen. Hormoonfluctuaties zijn over het algemeen minder van invloed op mannen dan op vrouwen, maar voedingsgewoonten, zoals het eten van eiwitrijke diëten, kunnen een rol spelen in verhoogde gasvorming.

Winderigheid ouderen

Ouderen kunnen vaker last hebben van winderigheid door een afname van de spijsverteringsefficiëntie en tragere darmen. Daarnaast gaat een hogere leeftijd vaak gepaard met meer medicijnen en een verhoogd risico op aandoeningen zoals darmkanker. Dit zijn eveneens factoren die de darmbewegingen kunnen vertragen en de kans op het krijgen van winderigheid kunnen verhogen.

Overmatige winderigheid en onderliggende gezondheidsproblemen

Hoewel winderigheid vaak onschuldig is, kan het soms wijzen op een onderliggend gezondheidsprobleem. Hier zijn enkele aandoeningen die in verband kunnen worden gebracht met overmatige winderigheid:

Winderigheid en PDS

PDS is een chronische aandoening van de darmen die vaak leidt tot buikpijn, een opgeblazen gevoel, en veranderingen in de stoelgang, zoals diarree of obstipatie. Mensen met een prikkelbare darm kunnen ook last hebben van winderigheid door overmatige gasproductie. Meer over PDS lees je hier.

Winderigheid en SIBO

SIBO ontstaat wanneer er een overmatige groei van bacteriën in de dunne darm plaatsvindt. Dit kan leiden tot symptomen zoals winderigheid, opgeblazen gevoel, diarree, en buikpijn. De overgroei van bacteriën kan voedsel afbreken dat normaal niet in de dunne darm wordt gefermenteerd, wat leidt tot overmatige gasvorming.

Gasvorming en voedselintolerantie

Voedselintoleranties, zoals lactose-intolerantie en fructosemalabsorptie, kunnen leiden tot verhoogde gasproductie. Wanneer deze suikers niet goed worden verteerd, bereiken ze de dikke darm, waar ze worden gefermenteerd door bacteriën, wat resulteert in gasvorming en winderigheid.

Winderigheid en IBD

Ernstigere aandoeningen zoals de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa, die ook wel IBD (“inflammatory bowel disease” oftewel “inflammatoire darmziekten”) genoemd worden, zorgen voor ontstekingsprocessen in de darmen die een scala aan klachten, waaronder buikpijn, slijm bij de ontlasting of winderigheid, kunnen veroorzaken. 

Winderigheid en darmpoliepen

Darmpoliepen zijn uitstulpingen van het darmslijmvlies. Ze kunnen goedaardig zijn, maar ook kwaadaardig. De kwaadaardige gevallen kunnen uitgroeien tot darmkanker. Hoewel kleine poliepen vaak geen klachten geven, kunnen grotere poliepen dit wel. 

Voorbeelden van symptomen zijn: 

• bloed in de ontlasting, 
• verandering in ontlastingspatroon zoals vaak ontlasting of juist constipatie, 
• loze aandrang, 
• dunne ontlasting, 
• afvallen 
• en in enkele gevallen winderigheid, al staat dit dan niet op de voorgrond (3). 

Dus: is winderigheid een symptoom van darmkanker? Het kan een bijkomend symptoom zijn, maar als dit je hoofdklacht is, zijn de andere oorzaken uit deze blog waarschijnlijker. 

Lintworm en winderigheid

De lintworm valt onder de groep ‘parasieten’. Deze kunnen in je darmen leven en een hoop klachten geven, waaronder winderigheid en jeuk. Onze blog over dit onderwerp lees je hier.

Suikerziekte en winderigheid

Diabetes kan darmklachten veroorzaken om verschillende redenen. Diabetespatiënten hebben soms medicatie zoals metformine dat bijwerkingen zoals winderigheid kan geven. 

Ze kunnen ook klachten krijgen als ze een onregelmatig voedingspatroon hebben om hun suikerspiegel op pijl te houden. Bovendien kan suikerziekte de zenuwen in en rond de maag beschadigen. De maag stuurt het eten dan te langzaam door naar de darmen, wat een boel maag- en darmklachten kan geven (4). Het medische woord hiervoor is gastroparese. 

Winderigheid en schildklierproblemen

Zowel een te snelle als een te trage schildklier kan darmklachten veroorzaken (5). Als je hyperthyreoïdie hebt, ofwel een te snel werkende schildklier, gaan je darmen ook sneller werken, wat kan resulteren in meer onverteerde voedselresten.

Hypothyreoïdie, een trage schildklier, vertraagt juist je darmwerking, geeft een langere fermentatieperiode en kan op die manier gasvorming veroorzaken. De schildklier heeft ook directe invloed op maagzuur- en enzymproductie. Bij een trage schildklier wordt dit geremd, met maag- en darmklachten als gevolg (6).

Galstenen en winderigheid

Galstenen zijn harde steenachtige massa’s in de galblaas of de galwegen. Ze geven klachten zoals zeurende, brandende pijn in de bovenbuik, boeren laten en winderigheid. 

Meestal krijg je geen behandeling bij galstenen, maar als je vaak last hebt, kan de galblaas verwijderd worden (7).

Plakkerige ontlasting en winderigheid

Plakkerige ontlasting noemen we ook wel vetdiarree, omdat het veroorzaakt wordt door een slechte vertering van vetten. Het duidt op een aandoening van de lever, galwegen of alvleesklier en kan ook voorkomen als je galblaas is verwijderd.

Jeuk, winderigheid en verhoging

Dit trio aan klachten kan verschillende oorzaken hebben zoals Candida overgroei, een allergische reactie op bijvoorbeeld medicatie of een infectie. Het is aan te raden om met deze klachten langs de huisarts te gaan.

Winderigheid na het eten

Winderigheid wordt in veel gevallen veroorzaakt door voeding. Stel jezelf vragen zoals: heb ik altijd winderigheid in de avond na het avondeten of juist in de ochtend of ‘s nachts? Hiermee kan je wellicht achterhalen of de ingrediënten van je ontbijt, lunch, avondeten of avondsnack je klachten veroorzaken. 

Hoe snel je winderigheid krijgt na het eten verschilt per persoon. De een krijgt meteen na het eten van een ‘trigger’ een reactie en de ander pas de volgende dag. Hieronder vind je een aantal voedingsmiddelen die triggers kunnen zijn en winderigheid kunnen uitlokken.

Welke groenten veroorzaken winderigheid?

• Aardpeer (yacon): Aardpeer en zijn neefje de yacon, bevatten inuline, een type oplosbare vezel en een prebioticum. Inuline is een fructaan, wat betekent dat het een keten van fructosemoleculen is die niet in de dunne darm wordt verteerd. In plaats daarvan bereiken deze moleculen de dikke darm, waar ze door darmbacteriën worden gefermenteerd, wat leidt tot de productie van gassen zoals waterstof, methaan en koolstofdioxide en daardoor winderigheid.

• Bonen: Bonen zijn berucht om het veroorzaken van (soms extreme) winderigheid door de grote hoeveelheden oligosachariden, waaronder raffinose en stachyose, die niet in de dunne darm kunnen worden afgebroken.

• Knolselderij: Hoewel knolselderij niet zo vaak wordt genoemd als een oorzaak van winderigheid, kan de hoeveelheid vezels voor sommige mensen een probleem zijn, vooral als hun dieet normaal gesproken weinig vezels bevat.

• Spinazie: Als je ineens heel veel spinazie gaat eten, kan je misschien gasvorming krijgen door de vele vezels, maar het veroorzaakt minder snel klachten dan andere groenten uit dit lijstje omdat het nauwelijks suikers bevat die erom bekend staan de darmen op stang te jagen.

• Spruitjes en bloemkool: Spruitjes en bloemkool behoren tot de kruisbloemige groenten en bevatten raffinose, een complexe suiker. Mensen missen de enzymen om raffinose in de dunne darm af te breken, dus het passeert onverteerd naar de dikke darm. Daar wordt het door bacteriën gefermenteerd.

• Suiker: Hoewel suiker zelf niet direct winderigheid veroorzaakt, kunnen bepaalde soorten suikers zoals fructose en sorbitol (vaak in suikervrije producten) moeilijk te verteren zijn. Suikervrije producten zijn dus zeker niet altijd beter.

• Ui, knoflook en asperges: Uien en knoflook bevatten fructanen, die ook niet goed worden verteerd in de dunne darm en daardoor gefermenteerd worden in de dikke darm door bacteriën. 

• Witlof: Witlof is rijk aan inuline, net zoals aardpeer. De inuline wordt niet verteerd in de dunne darm en komt onverteerd in de dikke darm terecht. 

• Yoghurt: Yoghurt bevat lactose, een suiker die bij sommige mensen slecht verteerd wordt door een tekort aan het enzym lactase. Dit is vooral een probleem voor mensen met lactose-intolerantie. Voor anderen kunnen de probiotica in yoghurt de rommelende darmen en winderigheid juist ondersteunen.

• Zoete aardappel: Zoete aardappelen bevatten een hoge concentratie complexe koolhydraten, waaronder zetmeel en vezels. Hoewel ze minder vaak winderigheid veroorzaken dan andere knollen, kunnen ze bij mensen gevoelig voor winderigheid wel gasvorming geven.

• Zuurkool: Zuurkool is gefermenteerde kool en bevat veel vezels en probiotica. Hoewel probiotica gunstig kunnen zijn voor de darmgezondheid, kunnen ze ook leiden tot tijdelijke winderigheid, vooral als het microbioom van de darmen niet gewend is aan deze specifieke bacteriën of als iemand SIBO heeft.

Winderigheid door kersen

Kersen kunnen winderigheid veroorzaken door de aanwezigheid van fructose en sorbitol, beide natuurlijke suikers die in deze vruchten voorkomen. 

Winderigheid door eiwitten

Eiwitten zijn opgebouwd uit aminozuren, en sommige eiwitten bevatten zwavelhoudende aminozuren zoals methionine en cysteïne. Wanneer deze aminozuren in het lichaam worden afgebroken, kunnen ze zwavelverbindingen produceren, zoals waterstofsulfide. Dit gas heeft een kenmerkende geur van rotte eieren en kan stinkende winderigheid veroorzaken.

Winderigheid door linzen

Linzen, kikkererwten en spliterwten (die je gebruikt voor erwtensoep) vallen onder de peulvruchten en bevatten dezelfde complexe suikers (oligosachariden) als bonen en kunnen daardoor winderigheid veroorzaken.

Winderigheid door soja

Ook sojaproducten bevatten dezelfde complexe suikers als bovengenoemde peulvruchten. Heb je last van winderigheid, maar wil je plantaardig eten, probeer deze eiwitbronnen dan eens uit:

• Rijsteiwitpoeder: Een plantaardig eiwitpoeder die weinig fermenteerbare suikers bevat.
• Quinoa: Een eiwitrijk graan met lagere oligosacharideniveaus.
• Zaden: Zoals chiazaad en lijnzaad, die rijk zijn aan vezels en gezonde vetten.
• Noten: Zoals amandelen en walnoten, die ook goede eiwitbronnen zijn.

Winderigheid door brood

Brood, vooral dat gemaakt van tarwe, bevat fructanen (een van de FODMAPs die winderigheid kan veroorzaken). Ook gluten, aanwezig in tarwe, rogge en gerst, kan een veroorzaker zijn voor mensen met coeliakie of glutenintolerantie. Sommigen beweren dat ze bij het eten van zuurdesembrood veel minder of helemaal geen klachten van gasvorming ervaren, dankzij het fermentatieproces. Voor mensen met coeliakie is zuurdesembrood van tarwe echter nog steeds niet veilig te consumeren. 

Winderigheid door havermout

Havermout is rijk aan oplosbare vezels, vooral beta-glucanen. Vezels zijn juist gezond voor de darmen, maar als je een vezelrijk dieet niet gewend bent, kan havermout in het begin gasvorming geven. Probeer in dat geval je porties langzaam op te bouwen en genoeg water te drinken. 

Gember bij winderigheid

Gember bevat actieve componenten zoals gingerol en shogaol, die spijsverteringsbevorderende eigenschappen hebben. Deze verbindingen kunnen helpen om de maaglediging te versnellen en de productie van spijsverteringssappen te stimuleren. Dit kan nuttig zijn bij het verlichten van symptomen zoals misselijkheid, opgeblazen gevoel en winderigheid, omdat het de spijsvertering efficiënter maakt. Als je het idee hebt dat je winderigheid juist verergert door gember, is er misschien sprake van een individuele intolerantie.

Winderigheid door koffie

Koffie bevat cafeïne, een stimulerend middel dat de maag-darmmotiliteit kan verhogen. Dit betekent dat het voedsel sneller door het spijsverteringskanaal beweegt, wat kan leiden tot winderigheid en een opgeblazen gevoel.

Winderigheid door alcohol

Er zijn verschillende redenen dat alcohol de spijsvertering kan verstoren en kan leiden tot een borrelende buik en soms extreme winderigheid. Meer hierover lees je in deze blog.

Winderigheid door drop

Drop kan winderigheid veroorzaken door de aanwezigheid van suikers, zoetstoffen zoals sorbitol en vezelrijke ingrediënten. Deze stoffen kunnen moeilijk verteerbaar zijn en fermenteren in de darmen.

Winderigheid door eieren

Eieren kunnen winderigheid veroorzaken door de zwavelhoudende verbindingen die ze bevatten. Bovendien komt een intolerantie voor eieren relatief vaak voor. Dit is de reden dat eieren tijdelijk vermeden worden tijdens het D.A.R.M. dieet.

Kan je winderigheid krijgen door te weinig eten?

Ja, het is mogelijk om winderigheid te krijgen door te weinig te eten. Onregelmatige eetpatronen en ondervoeding kunnen het darmmicrobioom verstoren en leiden tot verhoogde gasproductie. Ook kan door te weinig eten het voedsel langer in de darmen blijven, waardoor bacteriën meer tijd krijgen om het te fermenteren, wat gasvorming veroorzaakt (8,9).

Meer oorzaken van winderigheid

Naast voeding en onderliggende aandoeningen, zijn er nog een boel andere factoren die winderigheid kunnen veroorzaken:

Winderigheid door stress

Stress kan de spijsvertering beïnvloeden en leiden tot een opgeblazen gevoel en winderigheid. Het kan de darmmotiliteit vertragen, waardoor voedsel langer in de darmen blijft en meer gas wordt geproduceerd. Meer hierover lees je in deze blog.

Winderigheid door medicijnen

Bepaalde medicijnen, zoals antibiotica, lactulose en macrogol, kunnen bijwerkingen hebben die leiden tot winderigheid. Antibiotica kunnen bijvoorbeeld de balans van het microbioom verstoren, terwijl laxeermiddelen de darmmotiliteit kunnen versnellen, wat leidt tot gasvorming. Meer over medicijnen en de darmen lees je hier.

Winderigheid door creatine

Dit populaire sportsupplement kan gastrointestinale klachten zoals diarree en winderigheid veroorzaken als de aanbevolen dosering van maximaal 10 gram per keer wordt overschreden doordat het water naar de darmen trekt (10).

Winderigheid na buikgriep

Je kan winderigheid na buikgriep ervaren doordat je tijdens de griep je dieet tijdelijk hebt aangepast naar voedingsmiddelen die makkelijker te verteren zijn of doordat je uitgedroogd bent geweest na veel overgeven, zweten of diarree. Ook zijn er theorieën dat buikgriep je darmmicrobioom kan veranderen, maar dit moet nog verder onderzocht worden.

Winderigheid na operatie

Onze blog over de effecten van een operatie op je darmen staat onder deze link. Deze website geeft meer informatie over gasvorming bij een stoma.

Winderigheid in de bergen

Winderigheid die optreedt bij hoge hoogte wordt in enkele wetenschappelijke artikelen beschreven nadat wetenschappers merkten dat ze bij het opstijgen tijdens een berg excursie meer last kregen van winderigheid (11). Deze winderigheid nam weer af na het dalen en werd daarom toegeschreven aan de hoogte. Dit interessante fenomeen wordt ook wel “High Altitude Flatus Expulsion (HAFE)” of “hoge hoogte flatulentie” genoemd.

Winderigheid in het vliegtuig

Uitzetting van je darmgassen, als gevolg van de drukverandering in een vliegtuigcabine, verhoogt de kans op flatulentie tijdens een vlucht (12). Om nog maar te zwijgen over de verleidelijke maar niet heel darmvriendelijke snacks die ze aan boord verkopen ;) 

Overdreven winderigheid stoppen op een gestructureerde manier

Als je benieuwd bent naar hoe je overmatige gasvorming tegengaat met een gestructureerd plan, bekijk dan eens ons D.A.R.M. Programma. Hierin ontdek je stap voor stap wat jouw darmklachten veroorzaakt en hoe je dit kunt aanpakken. Deze holistische benadering van darmgezondheid heeft ervoor gezorgd dat al velen vaarwel hebben kunnen zeggen tegen buikklachten. Met ons programma hebben we al meer dan 2500 mensen mogen helpen. 

Je kunt ook onze gratis masterclass volgen. Hierin laat Emilia de Vries je zien hoe je stap voor stap van winderigheid af kunt komen. Je ontdekt wat je vandaag nog kunt doen om je klachten te verminderen en welke stappen je moet volgen om structurele verbetering te zien in je darmwerking. Klik hier om de masterclass te bekijken.

Bronnen:

1. Ik heb last van winderigheid - Maag Lever Darm Stichting (mlds.nl)
2. https://www.antoniusziekenhuis.nl/aandoeningen/prikkelbaredarmsyndroom-pds 
3. Poliepen in de dikke darm - Maag Lever Darm Stichting (mlds.nl)
4. Maag- en darmproblemen bij diabetes (diabetesfonds.nl)
5. Snel werkende schildklier – Máxima MC (mmc.nl)
6. Hypothyreoïdie of trage schildklier: wat zijn de gevolgen? - Blog - Apotheek Online (apotheek-online.be)
7. Galstenen (Cholelithiasis) - Aandoeningen | Gezondheidsplein.nl
8. Sato, Y., Fukudo, S. Gastrointestinal symptoms and disorders in patients with eating disorders. Clin J Gastroenterol 8, 255–263 (2015). https://doi.org/10.1007/s12328-015-0611-x Gastrointestinal symptoms and disorders in patients with eating disorders | Clinical Journal of Gastroenterology (springer.com)

9. Kimberly N. Harer, MD, ScM, and William L. Hasler, MD. Functional Dyspepsia: A Review of the Symptoms, Evaluation, and Treatment Options. Gastroenterology & Hepatology February 2020 - Volume 16, Issue 2 Functional Dyspepsia: A Review of the Symptoms, Evaluation, and Treatment Options – Gastroenterology & Hepatology (gastroenterologyandhepatology.net)

10. Ostojic SM, Ahmetovic Z. Gastrointestinal distress after creatine supplementation in athletes: are side effects dose dependent? Res Sports Med. 2008;16(1):15-22. doi: 10.1080/15438620701693280. PMID: 18373286. Gastrointestinal distress after creatine supplementation in athletes: are side effects dose dependent? - PubMed (nih.gov)
11. westjmed00222-0087.pdf (nih.gov)
12. Pommergaard HC, Burcharth J, Fischer A, Thomas WE, Rosenberg J. Flatulence on airplanes: just let it go. N Z Med J. 2013 Feb 15;126(1369):68-74. PMID: 23463112. Flatulence on airplanes: just let it go - PubMed (nih.gov)

Geschreven door Zara Kleijn, BSc Geneeskunde aan de Radboud Universiteit, met verdiepende vakken in voeding, gezondheid en sport.

Gereviewd door Mats Laszlo , BSc Voeding- en Gezondheidswetenschappen aan de Wageningen Universiteit, Master Nutrition and Health, specialisatie: Molecular Nutrition and Toxicology, ervaringsdeskundige op het gebied van maag- en darmklachten zoals SIBO.